İNGİLİZ DEVLET ARŞİVİ GİZLİ BELGELERİ Londra’daki İngiliz Devlet Arşivinde (Public Record Office) bulunan ve İngiliz Dış Politikası Üzerine Belgeler (Documents on British Foreign Policy) başlığıyla yayınlanan ve Genel Yazışmalar adını taşıyan arşivde FO 371 siyasal belgeler; Arthur James Balfour (İngiltere Dışişleri Bakanı), Lord Curzon (İngiltere Dışişleri Bakanı), Sir Eyre Crowe (İngiltere Dışişleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı) ve Sir Andrew Ryan (İstanbul’daki İngiliz Yüksek Komiserliği Başçevirmeni

RUS DEVLET ARŞİVİ GİZLİ BELGELERİ “Türkiye Asyası’nın Parçalanması” sorunu, Türkiye’nin savaşa girmesinden sonra yalnız siyasal bir önem kazanmakla kalmamış, fakat aynı zamanda Müttefik devletlerin savaş sonrası dönemdeki politikalarını da belirleyen başlıca etkenlerden biri olmuştur. Savaşın en sıcak dönemi olan ilk üç yıl (1915-1918) içinde ve “Türkiye’nin Parçalanması” konusunda diplomatik yazışmalara ilişkin belgeler, ihtilâle kadar Rusya Dışişleri Bakanlığında “özel nitelikte bir iş” olarak görülüp

Dünyada yaşayan insanlar arasında; her iki dünya savaşında kabine üyesi olarak önemli bir görev alan olan tek adam; sanırım ki, benim. Yalnız ilk savaşta, sorumluluğum olmakla birlikte, ikinci derecede bir konumum vardı. Son savaşta ise Almanya’ya karşı yapılan mücadele sırasında beş yıl, İngiltere hükümetinin başında bulundum. Bu nedenle olaylardan; ilk eserlerimde olabildiğinden daha çok bir yetkiyle söz ediyorum ve ortalığa başka bir açıdan bakabiliyorum. Son savaş sırasındaki resmî görevlerimi; sekrete

Hareketin komutasını elinde tutan Amiral Carden, gemiler Çanakkale Boğazında toplanıp da bombardımana başlar başlamaz; Türk istihkâmlarının tahrip edilebilmesi için karaya asker çıkartmanın zorunlu olduğunu kavramıştı. Daha deniz hareketini, karadan bir hücumla desteklemek söz konusu değildi, fakat işgal için yeteri kadar kara kuvveti getirtmek gerekiyordu Böylece İngilizlerle Fransızlar bu hareketi yalnız yürüteceklerdi. 10 Mart günü Boğazın en dar yerine kadar sokulup beş gün sürekli olarak istihkâmları b

Batının İslâm dünyası üzerine bu yoğun saldırıları, iki uygarlığı günümüzde yeniden karşı karşıya getirdi. Görülecektir ki bu, Batı uygarlığının, bütün insanlığın büyük bir toplum olarak birleştirilmesini ve modern Batı tekniğini kullanabildiğimiz yerdeki, gökteki, denizdeki herşeyin denetimini isteyen büyük hırsının bir parçasıdır. Batının bugün İslâm’a yaptığını İslâm da sırasıyla, hâlâ canlı olan Ortodoks Hristiyan, Hint, Uzakdoğu uygarlıklarına ve tropik Afrika’da köşelerine çekilmiş ilkel toplumlara ya

Türk Devrimi ya da bir başka deyişle Atatürk Devrimi (Bu söylemin bilimsel olarak doğru olanı Türk Devrimi’dir, Amerika Birleşik Devletleri (1776), Fransız (1789), Sovyet Devrimi (1917) gibi dünyanın en büyük devrimleri arasına girmiştir. Çünkü bu devrim, Batılı siyasal bilimcilerin de çok yerinde vurguladıkları gibi özgündür (orijinaldir), yani yalnız bize özgüdür ve XX. yüzyılın en önemli halk hareketlerinden biridir. Bu devrimde önce ilkeler ortaya konulmuş, sonra devrim yapılmış değildir; önce devrim y

Türk tarihinde yeni bir dönemin başlangıcı olan Lozan Barış Konferasının birinci (20 Kasım 1922) ve ikinci dönem (23 Nisan 1923) toplantılarını ve antlaşmanın imzalanmasını (24 Temmuz 1923), bu çok önemli olayın perde arkasını, Türk Dışişleri Bakanı ve Delegeler Kurulu Başkanı İsmet (İnönü) Paşa’dan sonra, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından ikinci delege olarak seçilen, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı, Sinop Milletvekili Dr. Rıza Nur’un konferansla ilgili hatıralarından; Amerika Birleşik Devletleri tems

Roman Tadında Okunacak Gerçek Aşk Hikâyeleri Ben, insanın her keresinde görüp göremeyeceğinden biraz daha kuşkulanarak bir sonraki baharı beklediği çağa eriştim. İnsan yaşlandıkça zamanın akışı değişiyor, her şey zaman gibi büyük bir hızla kaçıp gidiyormuş gibi oluyor ve insan, gençlik dediğimiz o günlerin yoğunluğunu, yaşamın o harika yavaşlılığını bulamadığı için acı duyuyor. … ilkbahar güneşi ağustos güneşine benzemez, bunları biliyorum. Ama ayağınızın dibinde ilkbahar çiçeğini gördüğünüz an titrem

Amerika Birleşik Devletleri neden Lozan Barış Antlaşmasını tanımadı? Lozan Antlaşması Senato´ca reddedildi. Dışişleri Bakanlığının ve Amerikan hükümetini 1922´de Yunanlılar yararına işe karışmaya zorlamış olan nedenler, Senato üzerinde büyük etkiler yapmıştı. Bu etki yüzünden, kapitülâsyonları geri getirmeyen, Hristiyanlara cömertçe ayrıcalıklar vermeyen ve bağımsız bir Ermenistan yaratılmasını önleyen bir Türkiye antlaşmasına razı olunamazdı. Fakat, antlaşma, durumun gerçekliğine dayanıyor ve bu gerçe

Esat Paşa, son devir Türk tarihinin değerli askerlerindendir. 1862’de, babası Mehmed Emin Efendi’nin belediye reisi bulunduğu Yanya’da doğdu. 1890’da askerî tahsilini tamamladı ve kurmay yüzbaşı oldu. 1897 Türk–Yunan Savaşı’na, Yanya kolordusu kurmayında vazife alarak katıldı. Sonra Harbiye’ye muallim ve 1899’da miralay (albay) rütbesiyle ders nazırı oldu. Zamanla rütbesi mîrlivâ ve ferikliğe yükseldi. Meşrutiyet’ten sonra rütbelerin tasfiyesi kanunu mucibince, rütbesi mîrlivâlığa indirildi. 1911’de Gelibol

Divan Bahçesi Türklerin, Türkçe konuşanların oluşturdukları bir edebiyattır. Bu gerçeği hiçbir zaman gözden uzak tutmadım. Bunun bir imparatorluk edebiyatı olduğunu bilerek dilimizin, tarihimizin, kültürümüzün ve sanat anlayışımızın bu bahçenin içinden geçerek oluştuğu, geliştiği ve inceldiği gerçeğini her zaman kabul ettim. Çünkü bu bahçenin boyları selvi, gözleri nerkis, kaşları yay, kirpikleri ok, saçları sümbül, ağızları gonca, dişleri inci, yanakları gül, benleri nokta, göğüsleri yasemin, âşıkları bülb

“İkbal Kahvesi” Orhan Kemal’in hayat hikâyesidir. Orhan Kemal’in arkadaşı Nurer Uğurlu, onun baba ocağından hayata atılışına, ekmek kavgasından ünlü bir yazar olana dek geçirdiği acı ve sevinçli yıllarını içten bir duyarlıkla anlatmaktadır. Nurer Uğurlu yıllar süren belgesel çalışmasını, bir roman gibi vermekte, Orhan Kemal’i sevenlere ve onu anlamak istiyenlere, sürükleyici bir eser sunmaktadır.

Son yıllarda değeri küçümsenmeyecek beş on eser, bu arada Anadolu hayatını içinden görmüş gençler tarafından yazılmış ciddi romanlar çıktı. Meselâ şimdi elimde Reşat Enis’in “Toprak Kokusu” var ki eğer kıymeti iyice belirlenmiş olsaydı sahibine, hak kazandığı geniş şöhreti çoktan sağlaması lâzım gelirdi. (1946) Refik Halid Karay Reşat Enis, “Toprak Kokusu”nda en az beş romanlık malzeme vardır. (1960) Orhan Kemal Reşat Enis’in “Toprak Kokusu” adlı romanıyla Orhan Kemal, Yaşar Kemal, Kemal

Millî Mücadele, Sabahattin Selekin uzman ve usta kalemiyle, yabancıların açıktan açığa yurdumuza, Anadoluya gelip oturma çabasını olanca çıplaklığıyla açıklayarak gözler önüne sermektedir. Halkımız Millî Mücadelenin yaşlı bir imparatorluktan genç bir Cumhuriyete geçiş dönemi üzerinde zihinlerde belirmiş binlerce sorunun gerçek ve doğru karşılığını, bugünkü olaylara bağlayarak bulabilecektir. Bu konuda derinlemesine araştırmalar yapan ve Anadolu İhtilâli adlı ünlü eseri hazırlayan Sabahattin Selek, birbirin

Bu esnada Conkbayırının cenubundaki 261 rakımlı tepeden sahilin tarassut ve teminine memuren orada bulunan bir müfreze efradının Conkbayırına doğru koşmakta, kaçmakta olduğunu gördüm. Size şu muhavereyi aynen okuyacağım! Bizzat bu efradın önüne çıkarak: Niçin kaçıyorsunuz? dedim. Efendim düşman! dediler. Nerede? İşte, diye 261 rakamlı tepeyi gösterdiler. Filhakika düşmanın bir avcı hattı 261 rakımlı tepeye yaklaşmış ve kemali serbestiyle ileriye doğru yürüyordu. Şimdi vaziyeti düşünün: Ben kuvvetlerimi

Türk ordusu, Sakaryada tutunmasa idi, Anadolu Millî Hareketi büyük bir tehlikeye düşmüş olacaktı. Bu takdirde, ordu, ancak Kızılırmak gerisine çekilebilirdi. Geri çekilme bir bozguna dönmese bile, yeni cephenin ilerisinde kalacak bölgeye (Sinop, Kastamonu, Çankırı ve Ankara) mensup askerlerin büyük ölçüde dağılması mukadderdi. Ayrıca, Ankaranın Yunanlılar tarafından işgalinin, Millî hareket için, siyasî bakımdan telâfisi güç, ağır bir darbe teşkil edeceği muhakkaktı. Yunan ordusuna sonsuz bir güven besleyen

İkinci Meşrutiyet bugünün kapılarını açan anahtarları verecek özlü bir devredir. Osmanlı İmparatorluğu, tarihin bu sayfasında en kritik anlarını yaşamış, bu devrede tarihe karışmıştır. Fakat yeni bir Türkiye´nin doğum sancıları da İkinci Meşrutiyet yılları içindedir. Meşrutiyet, yaşamak için çırpınan ve düşünen bir süredir. Bir imparatorluğunu geçmişine, haline ve geleceğine ait bütün sorular 1908 ´den itibaren büyük bir açıklıkla sorulmuş ve cevaplar aranmıştır. Siyasî fikir cereyanları kaynaklarını bu ara

TARİHTE TÜRK YURTLARI LAJOS LIGETI Türkler, tarihin çok eski dönemlerinde Orta Asya topraklarında yaşamışlardır. İlk yurtları Orta Asya yaylasıdır. Türklerin, ilk yurtları, doğuda Kingan dağlarından, batıda Hazar Denizi ve İtil ırmağına; kuzeyde Sibirya ovalarından, güneyde Karanlık ve Hindikuş dağlarına kadar uzanan çok geniş topraklardır. Orta Asya yaylası, doğudan batıya geniş bozkırlar olarak uzanır. Kuzey ve güney bölgeleri renkli topraklarla kaplıdır. Hazar Denizi ile Aral ve Balkaş göllerinin kuzey k

Dicle ve Fırat ırmaklarının kaynaklarında yer alan Ağrı (Ararat) dağ bölgesinde, yüzyıllardan beri, sosyal ve dilbilimsel soydaşlığıyla tarihte çok kere izini bırakmış aşiretler yaşar: Bunlar Kürtlerdir. Kürt sorunlarıyla ilgilenen birçok uzman yıllardır bu konularda düzenli bir incelemeye girişmiş olmakla birlikte, Kürdistan´ın neresi olduğu daha kesin olarak bilinmemektedir. Bir Kürt konuları uzmanının elinden çıkan bu kitap, Kürt sorununun çeşitli yönlerini içine alan ilk kapsamlı eserdir. Ne var ki, hiç

Çerkez Ethem Kuvvetleri, Millî Mücadele başlarında, düzenli ordu birlikleri kurulmadan önce, ulusal harekete karşı başlayan isyanların bastırılmasında (Ahmet Anzavur, Hilâfet Ordusu, Düzce-Bolu-Adapazarı ve Yozgat isyanları) önemli rol oynamıştır. Bu başarılarından dolayı Çerkez Ethem Kuvvetlerine Büyük Millet Meclisi tarafından Kuvayı Tedibiye, Kuvayı Seyyare (Gezici Güçler) gibi sanlar verilmiş ve Çerkez Ethem Ulusal Kahraman ilân edilmiştir. Kardeşleri Tevfik ve Saruhan (Manisa) Milletvekili Reşit Beyle