"Hacı Murat" uydurma bir hikâye değildir, yaşanmış bir gerçektir, büyük bir sanatçının kalemiyle romanlaştırılmış bir gerçek. Eser Dağıstan ve Çeçeneli dağlıların yirmi beş yıl (1834-1859) süren kurtuluş savaşlarının acıklı bir olayını canlandırıyor. Yazarın bu olayı kendi gözleriyle görmesi, yaşaması, hele bu yazarın Tolstoy gibi büyük çapta bir sanatçı olması esere ayrı bir özellik veriyor.
Kafkas dağlılarının efsaneleşmiş önderi Şeyh Şamil bu eserin kahramanlarından biridir. Batının "Dağ kartalı" dediği bu halk adamı kudretli bir kumandan olduğu kadar mükemmel de bir devlet adamıydı, yokluktan varlık yaratmasını bilen gerçek bir önderdi.