Abdülaziz döneminde, devletin kötü gidişinin en önemli nedeni siyasi özgürlüklerin olmaması ve keyfi yönetimdi. Tanzimat döneminin yetiştirdiği aydınlar, sorunların ancak meşruti yönetime geçilerek çözüleceğine inanıyorlardı. Bunlara Yeni Osmanlılar(Jön Türkler) deniyordu. Abdülaziz bu görüşleri sertlikle susturmak istedi. Bunun üzerine Yeni Osmanlılar dan bir grup yurt dışına kaçarak çalışmalarını orada sürdürdüler.
Abdülaziz döneminde eğitim alanında köklü çalışmalar yapıldı. Mekteb-i Mülkiye-i Tıbbiye, Eczacı Mektebi, Kaptan ve Çarkçı Mektebi ile Darülmuallimat (Kız öğretmen okulu ) öğretime başladı. Yetim Müslüman çocuklar için Darüşşafaka açıldı. 1869 ?da Maarif-i Umumiye Nizamnamesi (genel eğitim tüzüğü) kabul edildi. Bu nizamnameye göre öğretim kademeleri sübyan, rüştiye, idadi, sultani ve darülfünun olarak planlandı.
Bahriye Nezareti kuruldu. Çeşitli kaynaklardan sağlanan paralarla çeşitli tiplerde birçok savaş gemisi alındı veya yaptırıldı. Modern ve güçlü büyük bir donanma oluşturuldu. Deniz Ticaret Kanunu çıkarıldı.
Ahmet Cevdet Paşa başkanlığında İslam hukuk kuralları, medeni hukuk çerçevesinde yeniden düzenlenmeye başlandı(1866-1878). Mecelle II. Abdülhamit döneminde yürürlüğe girdi. Düstur denilen ve yeni çıkan kanunları yayınlayan bir kanun dergisi yayınlanmaya başladı.