GAZİ - İSMET PAŞA TARTIŞMALARI

Lozan Konferansında ABD’nin gözlemci delegasyon üyesi bulunan ve Cumhuriyetin ilânından sonra ilk büyükelçi olarak Ankara’ya gelen Joseph C. Grew’in “Gazi ve İsmet Paşa - Çalkantılı Dönem (1922 - 1932)” adlı belgesel hatıra kitabı yakın tarihimiz açısından büyük önem taşımaktadır.

Gerek Lozan Konferansının resmî oturumlarını, gerek kulis çalışmalarını yakından izleyen Joseph C. Grew, düşünce ve görüşlerini canlı tablolar olarak günü gününe not etmiştir. Özellikle konferanstaki Türk delegelerinin durumunu ve çalışmalarını nesnel bir gözlemci gözüyle yansıtan bu izlenimler, Türk Devrim Tarihi’ni inceleyen araştırmacılar için önemli bir belge değeri içermektedir.

Joseph C. Grew’in Türkiye’de bulunduğu yıllar Cumhuriyetimizin kuruluş dönemine rastlamaktadır. Bu nedenle kendisi kuruluş yıllarının çeşitli yönlerini, sıkıntılarını, kusur ve başarılarını yakından görmek olanağı bulmuştur.


Joseph C. Grew’in gerek Lozan Konferansında, gerek 1927 - 1932 yılları arasındaki Türkiye ile ilgili hatıralarında zaman zaman sert eleştirilere de rastlanmaktadır. Fakat bunlar, tarafsız bir gözlemcinin düşünceleri olarak büyük önem taşımaktadır. Kitapta, Gazi Mustafa Kemal, İsmet Paşa tartışmaları; Rauf Orbay, Fethi Okyar ve İsmet Paşa çatışmaları; Şeyh Sait İsyanı, Kubilây Olayı ve İstiklâl Mahkemeleri; Serbest Fırka’nın kapanması gibi olaylar da yer almaktadır.