İslâm düşünce tarihine yön veren isimlerin düşünce ve kültür dünyamıza yaptıkları katkıları bilmek ve anlamak önemlidir. Bu konuda her türlü önyargıdan arınmış çalışmalara ihtiyaç olduğu âşikârdır. İslâm düşünce tarihinde, özellikle kelâm sahasında ciddi bir literatür oluşturan Mu?tezile, ahlâk konusunun temel terimlerini fazlaca değerlendiren ve tartışan bir ekoldür. İlahi fiilleri ahlâkî bir değerlendirmeyle ele alan; kader, irade, kudret, husun ve kubuh, salah ve aslah gibi konuları hem akılcı hem de ahl

Erken dönem İslam toplumunda yaşanan düşünsel, siyasal ve sosyal kırılmalar İslam düşüncesinin şekillenmesinde belirleyici olmuştur. Bu döneme dair yapılan çalışmalar, dönemin politik-teolojik/siyasi-fikri oluşumlarının temel dinamiklerine ışık tutmaktadır. Kaderiyye'nin ilk mümessilleri arasında yer alan Mâ'bed el-Cüheni (ö.83/702?) ile Gaylân ed-Dimaşkî'nin, (ö.120/738) Emevi Hanedanı'na yönelttiği dini ve siyasi eleştiriler, bu dönemde yaşanan siyasal ve düşünsel ayrışmaları göstermektedir. Bu iki muhali