18. Yüzyılda bir "dünya-durumu" haline gelen Aydınlanma, 19. Yüzyılda Osmanlı Devleti'ni etki alanı içine almaya başladı. Türkiye Cumhuriyeti için "tarihi hızlandıran" Atatürk Devrimleri, Aydınlanmanın dinamiklerine göre oluşacak bir zihniyet değişikliğini zorunlu görüyordu. Bu zihniyet değişikliği, İttihat ve Terakki'nin oluşturmaya çalıştığı pozitivist karakterli, dolayısıyla bünyesinde dinin varlığından hoşlanmayan ideolojinin temeli üzerinde ve laiklik ilkesi ekseninde yürüdü. Dine soğuk bakış, laikli

"Yaratılış ve Gayelilik" adlı bu eser ilmi-felsefi anlatım güçlükleri yanında metafizik güçlükleri de bünyesinde taşıyan bir konuyu geniş bir okuyucu çevresine hitap edebilecek bir anlatım içinde sunmaya çalışmıştır. İlim ve felsefenin imkanlarının sona erdiği yerde din devreye girer. Bu safhadan sonra din bir bilgi kaynağı semavi kitaplarda referans imkanı olarak karşımıza çıkar. Yaratılış ve Gayeliliğe bir açıklama getirmeye çalışırken ne tek başına ilmin içinde kalınmış ne felsefenin imkanlarıyla yetinil

18. Yüzyılda bir dünya-durumu haline gelen Aydınlanma, 19. Yüzyıl ortalarında Osmanlı Devletini etki alanı içine almaya başladı. Osmanlının ağır işleyen etkilenmesinden memnun olmayan bir genç kesim, idarenin takibinden kaçarak Avrupa'ya geçti. Osmanlı'nın çekindiği çevrelerin düşünceleri ile donanarak ülkeye dönen bu gençler, Aydınlanma'nın dinamiklerine dayalı bir düşünce atmosferi ve zemini oluşturmaya çalışan İttihat ve Terakkî'yi kurdu ve bu etkilenme, İttihat ve Terakkî ile yoğunluk kazandı. Tarihi h