9. yüzyılda Yunancadan Arapçaya çevrilen Salaman ve Absal öyküsü, başta İbn Sina'nın Hay bin Yakzan'ı olmak üzere, birçok İslam düşünürünün yapıtlarına kaynaklık etti. Genellikle alegorik öyküler ya da öykümsü anlatılar olan bu yapıtlardan sadece biri, roman boyutlarına ulaştı ve bütün benzerlerini gölgede bıraktı: 12. yüzyılda Endülüslü İşraki düşünür İbn Tufeyl'in yazdığı Hay bin Yakzan ya da Esrarü'l-Hikmeti'l-Meşrikiye. Bu ilk "felsefi roman" ve ilk "robinsonad",Tanpınar'ın deyişiyle "Müslüman âleminin

Bu ünlü hikâyenin, Hayyın varoluşu ve tekâmülü çizgisinde, insanın tarihini özetlemekte olan ince anlatım tarzı, bizi Hayyın şahsında başka bir şeyleri de temsil ettiği konusunda ikna etmelidir. Yalnız başına yaşadığı adada Âdeme benzeyen konumu, ateşin kâşifi olarak üstlendiği Promoteus rolü, ilerleme kaydetmesi ve sapması, ateşle zekîce tecrübelere girişmesi ve ondan bir parçayı kavramaya çalışması, onun insanoğlunu sembolize ettiğini göstermektedir. Çünkü o da ilk insan gibi her şeyi kendi başına keşfetm