Bir "davaya bağlı" aydın tipinin ilk örneği de o! Zola'ların, Françe'ların, Sartra'ların öncüsü... Voltaine'i unutursak, özgürlüklerimize layık olamayız. Paul Valery, ondan söz ederken, "Voltaire yaşıyor, Voltaire devam ediyor, alabildiğine günceldir o" diyordu bir yarım yüzyıl önce. Günümüzde daha da geçerli olan bu eşsiz değerlendirme, yıllar sonra yeni baskısıyla ve Cumhuriyet Kitapları ayrıcalığıyla sizlerle... Okuyun, göreceksiniz. Çünkü "alçak", daha da pervasız günümüzde...

20. yüzyıl biterken "bilanço"sunu nasıl çıkarmalı? Olumlu ya da olumsuz, akla ilk gelenler şunlar: Bilim ve teknikte hızlı ve çarpıcı ilerlemeler, art arda iki dünya savaşı, faşizm, sosyalizmin kuramdan uygulamaya geçişi ve sonra da derin bunalımı, "Üçüncü Dünya"nın ortaya çıkışı, Avrupa gerilerken Amerika Birleşik Devletleri'nin hegemonyasını kurması, küreselleşme, demokrasi ve insan haklarının öne çıkması. Bunlara başka gelişmeleri de ekleyebilirsiniz. Tarihin yolu üzerinde bir geçiş noktası olan 20. yü

İlkçağ insanlığın sınıfsız toplumdan sınıflı toplum dönemine geçtikten sonraki ilk ve en uzun çağı. Binlerce yılı kapsıyor. Aslında dayanılmaz acılarla dolu bir çağ; sınıflı toplumların en korkunç biçimi, kölelik var çünkü. Henüz bütün insanların insan olarak da tanınmadığı yüzyıllar. Ama insanoğlu, yazı da içinde olmak üzere, edebiyattan sanata, bilimden felsefeye değin, aklın ve beynin ilk büyük fetihlerini de bu çağda yapmış: Önlerinde bugün de hayranlık duyup saygıyla eğildiğimiz fetihler bunlar. İlkça

1815'te Avrupa'da Eski Rejim ile 1789 Fransız Devrimi'ninideolojisi arasındaki uyuşmazlık sona ermiş olmasa da, yeni biryüzyılın, 19. yüzyılın çizgileri yavaş yavaş belirmektedir. Tarımdaçalışma biçimleri, teknik üretim ve ulaşım gitgide değişir. Gerçiyaşanan daha çok 18. yüzyıldaki buluşların sonuçlarıdır. Ne varki yeni buluş, buhar da Batı'da hizmete girer. Kent burjuvazisi iktidara gelir. Sınai ve liberal ekonomininyararlarını fark etmiştir; bunlara dayanarak kentsel çerçevedezenginliklerin yaratılmasın

"Ortaçağ: Karanlıklar Çağı!" Bizde ortaçağ denince, aklımıza ilk gelen budur: Ortaçağ ile karanlık bir bakıma eşanlamlıdır dilimizde. Bununla Batı Ortaçağı'nı kastediyorsak, ancak bir ölçüde doğrudur böylesi bir değerlendirme. Batı, bir ara bir alacakaranlığın içine girer gerçi; ancak 1000 yılı dolaylarından başlayarak -türlü bunalımlarla iç içe de olsa? ilerleyen, yaratan bir ortaçağdır o. Hele karanlık, Doğu'daki ortaçağ için asla söz konusu olmamak gerekir: Ortaçağda Asya uygarlıkları, özellikle Hindist

Aydınlanma Yüzyılı: 18. yüzyıl deyince akla gelen bu; "Aydınlanma" deyince de, başta bilimin ve aklın egemenliği geliyor. Ne var ki 18. yüzyıl bu nitelikleriyle Avrupalıdır. Gerçekten de Avrupa'da bilimsel gelişme bu yüzyılda pek büyük boyutlar kazanır; sanayi devrimi uç verir ve modern teknik çağ başlar. Düşüncenin, akla ve bilime dayanarak, eski düzene, yani feodaliteye ve onun değerlerine, başta da dine karşı silahlarını amansızca doğrultup saldırıya geçişi de bu yüzyılda ve Avrupa'da olur. Aydınlanma Av

Nedir 16. ve 17. yüzyılların anlamı tarihte? Batı için, başta kapitalizmin doğuşu ve ilk sömürge fetihlerinin yanı sıra, Hümanizma ile Rönesans'ın doruğuna çıkışı; Reform; belki hepsinden de önemli olarak kör imana karşı aklın başkaldırısı ve onun sonucu, bilimin ilk büyük açıklamalarını ortaya koyuşu. Batı yeni kıtalar bulur ve eskilerini kolaçan edip dünya ticaret yollarını değiştirirken, bilimde bir devrim yapmış, başta gökkubbenin sırlarını çözmüş ve bütün bunlara denk düşecek biçimde, düşünmede yöntem

NE OLURSA OLSUN SAVAŞIYORLAR Kadın Sorunun Neresindeyiz? Kadın sorunu, 'cinsel' bir ayrımcılığa dayanır; dünya çapındadır ve hep günceldir. nerede olursa olsun, erkeklerle kadınlar arasında derin bir eşitsizlik güdülür; çapı, ülkesine göre değişmek üzere, çalışma yaşamında, eğitimde, siyasal iktidarı paylaşmada... daha da vahim olanı, kadınların, yine toplumlara göre farklı, korkunç bir cinsel açlığın, bu arada dinmez bir şiddetin sultasında yaşamasıdır: aile içi şiddet, töre cinayetleri.. bu cinsel farklıl

Yeni bir yüzyılın başlarındayız. Yüzyıl neler hazırlıyor? İnsanlığı nasıl bir gelecek bekliyor? Geçmişin öyküsünü bilsek de, bu sorulara hemen yanıt veremeyiz; ama dünyamızın karşı karşıya bulunduğu sorunların dökümünü yapmak elimizde. Onlara bakarak ufkumuz aydınlanabilir. İlk akla gelenler de şunlar: Dünyamız yağmalanıyor, nasıl önlemeli? Bilim ve tekniğin uygulanışında büyük sapmalar var; onları gidermenin yolu nedir? İnsanlar hızla çoğalıyor; kentler, hastalıklı bir büyüyüş içinde; kapitalizm, küresel

Türkiyede ortaöğretimin, özellikle de liselerin, 1950lerle beraber gelip girdiği ve bugün de süren bir çıkmazı şudur: Tarih, felsefe, sosyoloji, edebiyat ve sanat gibi kültürün temel konularında, gençlere -hemen hemen- hiçbir şey verilmiyor; öğrencilerin kafalarına yalan yanlış, abuk subuk, ipe sapa gelmez birtakım şeyler tıkıştırılıyor. Egemen sınıfların bir oyunudur bu! Amaç da ne yapıp edip gençlerin uyanmasını engellemektir. İşler öylesine tezgahlanıyor ki, daha liseden başlayarak gençlerin gözlerini

Şu sorularla karşılaştığımız, dahası kendimize de sorduğumuz olmuştur: "Nereden geliyoruz? Yaşamın anlamı ne? Nereye gidiyoruz?" Şu sorular da yabancımız değildir: "Bilimden ve teknikten ne bekliyoruz? Sanatsız niçin yaşayamayız? Ahlak, neden zorunludur? Kime karşı ve ne için sorumluyuz? Özgür olmak ne demektir?" Daha da yakıcı bir soru: "Dünyamız adaletsizliklerle dolu; peki, insanların insanca yaşayacakları gerçekten adil ve barışçı bir dünya yaratamaz mıyız?" Çoğu, dinin de sorup kendine göre yanıtladığı

Laiklik, yaygın bir söyleyişle, din alanı ile dünya ve kamu işlerinin birbirinden ayrılması. Bu devlet anlayışı, modern çağın bir ürünüdür ve kişileri de yakından ilgilendirir: Laik devlette, bireyler, dinsel inanç ve inançsızlıktan, din buyruklarını yerine getirip getirmemekten dolayı kınanmazlar, ayrımcılık görmezler. Batı´da önce Fransa´da yeşermiş ve oradan yayılmış olan bu ilke evrenseldir ve çağdaş olmakla eşanlamlıdır. Türkiye bu çığıra, XX. yüzyılın başlarında katıldı: 1923 Devrimi´ni yapanlar, ba

Demokrasi, hızlı bir yayılış içinde dünyada; onunla yarışır başka bir yönetim biçimi de yok; tek referans o! Bizimse, bir yarım yüzyılı aşkın süredir, gündemimizde; onun kavgasını yapıyoruz.Nasıl bir demokrasi istiyoruz?Halka, toplumu yönetecek onları belirleme olanağı sağlayan sıradan bir seçim oyunu mudur demokrasi; yoksa, ondan da önce, siyaset arenasında gerçek bir fikir özgürlüğünün örgütlenişi mi? Bu kitap, çağımızın gerçeklerinin yanı sıra, 200 yıla yaklaşa "Aydınlanma" hareketimizin verilerinden yo

Yüzyılımızın başlarındaki en çarpıcı gerçek şu: Kapitalizm bir süredir, tek başına ve "yeni liberalizm" adıyla, iletişim devriminden de yararlanıp dünyanın yeni bir fethine çıkmıştır; onu, doğası ve insanıyla yağmalarken, var olan eşitsizlikleri daha da derinleştiriyor; "ortaklaşa olan"ı yok ediyor, emeğin kazandığı mevzileri çiğniyor ve gelecek için umutları da karartıyor. "Küreselleşme", şimdilik her şeyin metalaştırıldığı bir süreç ve "paranın totalitarizmi" altındayız. Böyle bir ortamda Marx´ın h

Victor Hugo'yu, kısaca nasıl tanıtmalı ? Fransız edebiyatı kadar evrensel edebiyatın da önde gelen temsilcilerinden biri olan Hugo, her şeyden önce ve kelimenin de en soylu anlamıyla , bir "halk yazarı " oldu. Yaşamı ve sanatı , XIX. Yüzyıl Fransa'sındaki büyük alt üst oluşların darbeleriyle yoğruldu. Bir edebi okulun , Romantizmin yürüyüşünde devrim yaptı ve ilerici ve demokrat kimliğiyle eserler verdi. Şiir, roman, tiyatro başta olmak üzere, edebiyatın hemen her türünde dehasını ortaya koydu. Onların için

Fransız Devrimi, kökenleri bakımından, bir ulusun tarihinin ürünü; doğurduğu sonuçlar ise, hem Fransa çağında, hem de dünya çapında. Ulusal,bir o kadar da evrensel bir olay. Tıpkı 1917 Ekim Devrimi gibi. Ne getirdi Fransa´ya Devrim? Fransa içinde ve dışında, inatla sürdürdüğü kavga neydi? Ya geleceğe yolladğı mesaj? Şu kadarını söyleyeyim: Fransız Devrimi, ortaya çıktığı yıllarla sınırlı bir olay değil; bir burjuva devrimi de olsa, yapısındaki özelliklerin sonucu olarak, sonraki yıllar da taşıyor etkileri v