Din, egemenlerin bir manipülasyon ve egemenlik aracı olarak kullanılmıştır ama, aynı zamanda, yığınların protestosu da olabilmiştir. Engels'in anlattığı gibi, Avrupa'da Thomas Münzer'in etkin olduğu isyanlarında, yoksul köylüler aristokratların şatolarının yanısıra kiliseleri de yakmaktaydılar. Bu temel işlevsel ayrışmayı çözümleyebilmek için de, araştırmacılar bakımından, hep bir "resmi din-popüler din" ya da "din-mezhep" ayrımı yapma ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Tiftikçi'nin tezi,genellikle "dinciliğin" bir

Türkiye tarihi genel tarihi gelişime uymakla birlikte, her ülke tarihi gibi özgün bir tarihtir. Net siyah ve beyaz renkler değil, ara tonlar ağır basar. İlk bakışta öyle kitaplarda yazıldığı gibi saflarını belirlemiş, kendi istemlerini program halinde formüle edip karşı karşıya gelmiş sınıflar göremeyiz. Tersine sanki her sınıf kendi üzerine vazife olmayan işleri yapıyormuş gibidir. Osmanlı padişahları kapitalizmin gelişimini engelleyecek yerde, yukarıdan aşağıya reformlarla onun önünü açmaya çalışırlar. Bu