N. Besarya büyük riskler alarak, kendi toplumunun iyiliği ve Türklere rağmen yeni bir Türkiye için İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne üye oldu. Nicolae Iorga Makedonya doğumlu bir Romen olan Besarya Efendi, 1906 yılından itibaren İttihat ve Terakki Cemiyeti içerisinde yer alan ilk Hristiyan'dır. Birinci Dünya Savaşı'na kadar Cemiyet'in bütün faaliyetlerine aktif olarak katılan, Meclis-i Ayan üyeliği ve Nafia Nazırlığı da yapan Besarya Efendi'nin hatıraları II. Meşrutiyet dönemine farklı bir bakış açısıyla ışık

Nevzat Artuç, elinizdeki bu eserde, bugüne kadar üzerinde çalışmayı bir tarafa bırakın, yan yana getirilmesi bile kabul görmeyen İttihatçı-İttihad-ı İslâm ilişkisini büyük bir cesaretle ele alıyor. İttihatçı-Senûsî ilişkilerinin ve Osmanlı Devletinin Trablusgarp politikalarının Meşrutiyet kahramanı Enver Beyin etrafında şekillendiğini, İttihatçıların, 1911de başlayan Trablusgarp Savaşında destansı bir mücadele sergilediklerini, Balkan Savaşları nedeniyle bir kısım İttihatçının İstanbula dönmüş olmasına rağm

Artuç, bu çalışmasında birinci elden kaynaklara dayanarak orjinal belge ve bilgilere ulaşmış, hem belge ve bilgileri organik bir bütünlük içiresinde ele alarak önemli tespitlerde bulunmuş, hem de Cemal Paşa hakkında karanlıkta kalmış pek çok konuyu aydınlığa kavuşturmuştur. SUNUŞ ÖNSÖZ KISALTMALAR KAYNAKLAR VE TETKİKLER A-KAYNAKLAR 1-Arşiv Vesikaları 2-Resmi Yayınlar 3-Gazete ve Dergiler 4-Mektuplar 5-Hatıralar B-TETKİKLER GİRİŞ BİRİNCİ BÖLÜM CEMAL PAŞA'NIN HAYATI VE ŞAHSİYETİ A- Ailesi, Tahsil Hayatı