"İnsan doğasının totalitesi sadece tarihte verilidir. Tanıyabildiğimiz insan, sadece gerçekleştirilmiş imkânların koşulları altında tanıdığımız insandır." – Wilhelm Dilthey Doğan Özlem Dilthey Üstüne Yazılar'da tarihte bir "mutlak anlam" değil, daima değişen bir "anlamlar çokluğu" bulunduğunu söyleyen Wilhelm Dilhey'ın düşüncesini tinsellik, tarihsellik, yaşama, tarihsel akıl ve insanın bütünlüğü gibi kavramlar çerçevesinde inceliyor. Dilthey'ın düşünce ve kültür tarihinde ortaya koyduğu felsefi devrimi ir

Temel ve vazgeçilmez bir kaynak Mantık sadece bir felsefe disiplini değil, felsefe yapmanın yöntemidir de. Rudolf Carnap Mantığın genellikle teknik bir çalışma alanı olduğu düşünülür. Sınırlı bir bakış açısının getirdiği bu yargı aynı zamanda, onun sahip olduğu derinliğin görmezden gelinmesine ve eksik anlaşılmasına yol açar. Eski Çağdan bu yana düşünmenin aleti (organon) olarak kabul edilen mantık, bu kitapta tam da bu ihtiyacı karşılayacak nitelikte bir çokboyutlu içeriğe sahip. Klasik mantık-sembolik

"Her ahlakta bir etik, her etikte bir ahlak içerilmiştir." İnsan, toplumsallığı gereği tek başına ele alınamayacak bir varlık. Bu bakımdan, doğduğu andan itibaren belli bir dille, dünya görüşüyle, estetik beğeniyle, inanç sistemiyle çevrelenmiş durumda. İnsanı bulunduğu toplumda kodlayan şeylerin belki de toplamı ahlak. Nasıl oturup kalkmak gerektiğinden tutun da saygıdan ne anlamamız gerektiğine, müzik beğenimize, damak tadımıza, ekonomimize kadar her şey, ahlak denen bu dizge aracılığıyla belirleniyor.

Tarihi anlamak ve kullanmak için, vazgeçilmez... "İnsan 'hatırlıyorum' der ve hemen unutan, bir geçmişi olmayan, her an gerçekten ölen hayvana gıpta eder." -Friedrich Nietzsche- Tarih, unut(a)mayan bir hayvanın geçmişi. İnsanın dışına çıkamadığı bir gerçeklik. Şimdinin olaylarını tartışırken de, gelecek hakkında öngörülerde bulunurken de dönüp bakma gereği duyduğumuz birikim. Ne ki, bir yandan tarihi yaparken bir yandan da tarihe bakmak çelişkili de bir durum gibi görünüyor. Öyleyse tarihsel birikimi

Bilimin sınırların(d)a eleştirel bir yolculuk. Bilim Felsefesi, modern dönem insanına yeni bir bakışın kapısını aralayacaktır... Bilim, dünyayı anlayabilmemizde rol üstlenen en önemli etkinliklerden biri. Bu bakımdan, özellikle yeniçağın başlangıcından bu yana, getirdikleriyle hem günlük hayatımızı hem de düşünme biçimimizi belirleyen bir yana sahip. Peki ama böylesine merkezi bir yere sahip bilim hakkında ne biliyoruz? Yaptığımız atıfların ne kadarının bilimde bir karşılığı var? Bilimsel bilginin g

"İnsan olmak anlam yaratmak, yaratılan anlamların yöneliminde yaşamak, yaşananları yorumlamaktır." – Doğan Özlem Doğan Özlem çeşitli konuşma metinlerinden ve yazılarından oluşan Tartışmalar'da doğa bilimleri ile sosyal bilimler, Batı ile Doğu, evrenselcilik ile tekilcilik, pozitivizm ile tarihselcilik, devlet ile hukuk, dil ile şiir, anlam ile yorum gibi ikilikli, tartışmalı kavramların ayrıştığı ve kesiştiği noktaları tarihselci ve tekilci yaklaşımıyla değerlendiriyor. Doğan Özlem, eylemleriyle tarihi y

"Epistemolojinin görev alanı ancak antropolojik ve tarihselci bir insan ve dünya kavrayışı doğrultusunda belirlenebilir." Tarihselci Gelenek, Almanya'da tarihselci düşüncenin tin bilimleri, sosyoloji ve hermeneutikteki başat figürlerinden Dilthey, Weber ve Gadamer üzerine Doğan Özlem'in dört yazısını bir araya getiriyor. İlk yazıda tarihselci ve eleştirel düşünce geleneklerini tin bilimleri felsefesinde birleştirerek felsefede devrim yapan bir Dilthey portresi çiziliyor. İkinci yazıda Weber'in sosyolojisi

"Tarihsel akıl eleştirisi, insanların kendi kendilerini tanıma yetilerinin eleştirisidir." -Wilhelm Dilthey- Kültür, en yalın ifadesiyle, insanın çevrelendiği ortam. Onu var ettiği kadar sınırlayan, yaratıcı kıldığı kadar körelten de bir yapı. Bir tür yapay doğa. Bu yapay doğanın olgularını ele alan bilim grubu ise özellikle 20. yüzyılın başından itibaren bir itirazı dile getirmeye başladı. Olguları ve yöntemi bakımından doğa bilimlerinden ayrı bir niteliğe sahip olduğu iddiasına dayanan kültür bilimleri

Özgür bilim anlayışının felsefesi. Max Weber tarihçi, hukukçu, ekonomist, dinbilimci, siyaset bilimci ve nihayet sosyolog kimlikleriyle, sözcüğün tam anlamıyla "çok yönlü" bir biliminsanı. Bilgi ve bilim üstüne sürekli düşünen, özellikle kültür (tin) bilimlerinin felsefi temellerini sürekli sorgulayan bir filozof. Bu filozof kimliğiyle, sosyolojinin yüzyılımızdaki kurucularından oldu. Onun yüzyılımızın başında temellerini attığı anlamacı sosyoloji, sosyal bilimlerdeki bunalımın etkisiyle, son onyıllarda ye

Felsefe tarihi felsefe sistemlerinin değil, felsefe kavramlarının tarihidir." -C.H. Brandis- Günlük hayat içinde kavramların önemi genellikle hiç fark edilmez. Kavramlar olmasaydı, dünyanın kaotik bir görünüme sahip olması bir yana, onun hakkında anlamlı konuşabilmenin olanağından bile söz edilemezdi. Bu sebepledir ki, kavramların içeriğine belirginlik kazandırılması vazgeçilemez bir öneme sahiptir. Nitekim felsefe, bu kadim çabanın adıdır. Öbür yandan, kavramlar organik varlıklardır. Çağlara -ve hatta kült

?Doğa bize dilde açılan tarihtir." ? Martin Heidegger Evrensel(lik) terimi son yüz elli yıldır felsefeden bilime, sanattan gündelik dile kadar en sık kullanılan terimlerden biri. Ne var ki, Doğan Özlem Evrensellik Mitosu'nda çok kapsayıcı ve birleştirici görünen bu kavramın, ?evrensel"den anlaşılanın farklılığı nedeniyle nasıl tam tersi bir yönde ayrıştırıcılığa yol açtığına işaret ediyor. Bu yüzden de evrensellik daima birilerinin kendi eğilim ve inançları doğrultusunda diğerlerine dayattıkları bir şey o

"Alan olarak felsefeyi hiçbir felsefe tipinin tekeline bırakmamak gerekir." - Doğan Özlem Tarihselci Düşünce Işığında Bilim, Ahlak ve Siyaset Doğan Özlem'in felsefe-içi kavramlara ve sorulara olduğu kadar ülkemizde ve dünyada yaşanan sorunlara, olaylara yönelik bakışını ve yorumlarını içeren yazılardan oluşuyor. Doğan Özlem tarihselci düşüncenin ışığında bakıldığında, "hukuk devleti", "insan hakları", "bireyin özgürlüğü", "adalet", "evrenselcilik" gibi albenili kavramların, uygulamada kapitalizmin vahşeti

"Çok kültürlülüğün bir arada bulunduğu bu coğrafyada, bize özgü bir felsefe geleneğinin tarihselci bir felsefe tarzı doğrultusunda inşa edilebileceğine inanıyorum." Türkiye'de bir felsefe geleneğinin olup olmadığı hep tartışılagelmiş bir konudur. Ancak, bu konudaki tartışma genellikle indirgemeci bir yaklaşımla sürdürüldüğünden bugüne kadar tatmin edici bir karşılık bulduğu söylenemez. Doğan Özlem, Türkçede Felsefe'de konunun sanıldığından çok daha fazla boyutu olduğunu gözler önüne seriyor. Kitapta Türk

Kant'ı yeniden ele almak... "Algısız kavramlar boş, kavramsız algılar kördür." Immanuel Kant 18. yüzyılın en önemli filozoflarının başında gelen Kant, felsefi görüşleriyle büyük bir çığır açmıştır. Kant, yaptığı çalışmalarla etkisi yalnızca bilgi sorunuyla sınırlı kalmayan, aynı zamanda ahlak felsefesinden üniversitelere kadar pek çok konuda yeni bir anlayış sergilemiştir. Öyle ki, bu kendisinden sonra da sürmüş Yeni Kantçı okullar tarafından sistemi tartışılıp zenginleştirilmiştir. Doğan Özlem'in Kan

"Gelecekle ilişki başkasıyla gerçekleşir gibi görünüyor." -Emmanuel Levinas- Felsefe, karşılaşmalardır. Başka filozoflarla, başka metinlerle karşılaşmalar Çünkü bir filozof kendisini ancak bir başkasının aynasında görebilir. Bunun inkâr edildiği noktada felsefeden söz etmek de güçleşecektir. Zira ne de olsa felsefe kendini başından beri diyalog yoluyla var edegelmiştir. Doğan Özlem de Persona'da kendi karşılaşmalarını anlatıyor. Pek çok felsefeciyle yürüttüğü tartışmalar aracılığıyla hem onların hem de ke

Yaşayan felsefenin içinden geçen bir ömür... "Her yorum bir devrim içerir." -Hans-Georg Gadamer- Felsefeyle uğraşanlar genellikle "tuhaf" karşılanır. Onlar fildişi kulede, ne yaptıkları tam olarak kestirilemeyen, günlük olaylara ilgisiz, hatta biraz içekapanık insanlardır. Toplumsal olaylara duyarlık göstermeleri ise neredeyse hiç beklenmez. Doğan Özlem ile farklı zamanlarda yapılmış dokuz söyleşinin bir araya getirildiği bu kitap, felsefeciler hakkındaki bu ezberi temelden sarsıyor. Bir felsefecinin de t

Kuram-Felsefe Habermas ve Gadamerin Dilthey metinleri tartışılıyor. Tarihsel bilginin nihai amacı ve anafikri, insan yaşamını kavramaktır. Ernst Cassirer Tarihsellik, kültür bilimleri için olduğu kadar doğa bilimleri için de bir tür yazgı gibidir. Düşünme eylemimiz nasıl ki tarihsel bir dönemin koşullarıyla sınırlıysa, onun ürünü olan bilgi de kendini bu sınırlar dahilinde var edecektir. Ne var ki, doğallıkla benimsenebilecek bu saptamalar yüzyıllarca bilim söz konusu olduğunda gözden uzak tutuldu.

"Bilgi ile insan gücü eşanlamlıdır." -Francis Bacon- Modern dönemle birlikte büyük bir sıçrayışa geçen doğa bilimleri uzunca bir süre kesin bilginin ölçütü ve referans noktası oldu. Buna göre, bilimsel geçerlilik iddiasındaki bir bilginin doğa bilimlerini model alması neredeyse bir zorunluluktu. Hiç kuşkusuz, doğa bilimlerinin sonuçlarının endüstriyel ve teknolojik uygulamalarla toplum yaşamına getirdiği katkıların bunda büyük rolü vardı. Buna karşılık felsefe, doğa bilimlerinin bütün serüvenine baştan ber

Doğan Özlem'den bir temel kitap: Hermeneutik ve Şiir Bir edebiyat yapıtını yorumlamada aslolan nedir? Şiir, edebiyatın en eski türü. Sevilen, yadırganan, içe kapalı gelen -dolayısıyla yoruma en muhtaç olan-. Aslında yalnızca şiirin değil, bütün yazınsal metinlerin ömrü yoruma ne kadar açık olduklarına bağlı. Hermeneutik ve Şiir felsefi bir bakış açısıyla, bir edebiyat metnini yorumlama sorununu şiir özelinde tartışıyor. Öncelikle, bir edebiyat metnini anlama ve yorumlama sürecinde yapılan seçimlere değin

Bir felsefe disiplini olarak ancak 19. Yüzyılın ikinci yarısında ortaya çıkan tarih felsefesi köklerini binyıllara dayanan tarihten alır. Geçmişte olanların ne anlam ifade ettiğini sorgulamakla başlayıp, insanlığın tüm yaşanmışlığına, yani dünya tarihine kadar uzanan tarih felsefesi, bu yanıyla bir felsefe sistemleri uğraşısı olarak kapsayıcı bir felsefe sistemi kurmayı amaçlar. Diğer yanıyla da tarih biliminin dayandığı ilke ve yöntemleri, tarihsel bilginin niteliğini hatta olabilirliğini çözümleyen bir