Kitleler, bir yerlerden bir yerlere sürükleniyordu; içinde insanlarla... Düşünceler, değişime uğruyordu; kökleşmiş yargılarla... Haritalar, yeniden çiziliyordu; üzerindeki devletlerle... Devletler, kendilerini kamplaşmaların içinde buluyordu; içinde ordularla... Karanlığa doğru evrilen bir gün gibiydi yaşanılanlar ve o günün gecesinden doğacak olan ama dillendirilmeyen bir şafaktı beklenilen. 1908 ihtilali sonrası yeni dönemde kendini önce Trablusgarp, sonra Balkan ve nihayet dört bir yanı ateş çemberi ile