Tarihiliğin çığ gibi büyümesi, insanın ideolojik yönünün abartılması ve herşeye cevap vermeye çalışan çokbilirlik/ malumatfuruşluk (üstad narsizmi) eğilimlerinin katkılarıyla ortodokside -neticede- kabuklaşmış; bilgi, hikâye ve kural yığınına dönüşmüş bir dini yapı ve anlayışı ortaya çıkar. Kaynaktan çok yorum kutsallaştırılır. Bu durum, paradoksal mahiyette, bir yönüyle gelişim karşısında dini koruma ihtiyacı, diğer yönüyle bir "dini kirlilik" olarak karşımıza çıkar. Öte yandan köktenci bir "ilk"e dönüş (f