Ulusların inşası, son iki asrın en büyük düşünsel girişimlerinden biri olmuştur. Her ulusun, kurucu ataları; ulusun çağlara yayılan sürekliliğini sağlayan bir tarihi; milli değerleri şahsında somutlaştıran kahramanları, bir dili; kültürel ve tarihi abideleri; anı mekanları; tipik bir manzarası; bir folklor ve de giysisi; damak zevki; sembolik hayvanları gibi bazı temel ortak unsurları vardır. Bu temel unsurlar her ulusta bir ortaklık ve aidiyet oluşturmuş olsa da, aynı zamanda kendilerinin diğerlerinden farklı olmasını da sağlamıştır. Ulusların sahip oldukları ortaklıklardaki içerik farklılıkları hem ulus inşa açısından hem de farklı milliyetçilik anlayışlarının gelişmesine yol açmıştır.

Bu farklılıklara rağmen ulus inşa sürecinde modern devletlerin milliyetçi siyaset üretmesi ona önemli işlevler sunmaktadır. Çünkü ulus inşa etmek bir halk yaratmaya doğru giden olası yollardan birisi olarak görülmektedir. Ulus ırkın veya dilin tikelliğini aşan bir şey olduğundan ortak tarihin ve hafızanın bir öğesi ve aynı zamanda da bu öğenin olumladığı ortak niyet ve projeleri kapsamasından dolayı, modern devletin temel işlevlerini ve misyonunu da tanımlamaktadır. Özellikle devletin temel niteliklerinden biri olarak görülen "milli bağlılığın", her türden geleneksel bağlılıktan yüksek tutulması ve bu vesileyle, her vatandaşla doğrudan ve tek elden ilişki kurmayı üstlenmesi, ilksel bağları ve aidiyetleri siyasal içeriğinden soyutlamaktadır.

Ulus İnşası ve Milliyetçilik adlı bu eser; ulusun inşası ve bu inşa da bir ideoloji olarak milliyetçiliğin oynadığı rolü, özellikle Osmanlı-Türk modernleşmesi sürecinde ele almaktadır. Kitap, çoğunlukla daha önce bu konularda tertiplenen değişik bilimsel toplantılara sunulan makalelerden oluşmaktadır.