?Hür olmak ne kadar güç imiş.?

1930 yılında ilk çok partili hayata geçiş deneme-sinde Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın teorisyeni olan Ahmet Ağaoğlu'nun yazdığı Serbest İnsanlar Ülkesinde; cumhuriyetin ilk ütopyalarından biri olarak öne çıkıyor.

Cumhuriyetin manevi ideolojisini kurmak iddiasını taşıyan serbest insanlar ülkesinde 84 yıl sonra yeniden okurla buluşuyor.

?Bu diyara gelmeden benim hayatım bir otun hayatından daha aşağı imiş. Zira ot, tabiat kanunlarına göre bitiyor, büyüyor ve ölüyor. Halbuki ben bu kanunların haricinde bin bir kuvvetin mahkûmu idim. Fikir köleliği, his köleliği, hareket köleliği benim kaderim idi. Düşünen, duyan, yaşayan başkası idi. Ben, ben değildim. Onun gölgesi, karaltısı, heyulası idim! Hülasa ben yoktum, bir efsane idim. Şimdi anladım ki ben hürriyet meleğinin âşığı olmuşum!?