Ehmede Xani Mem u Zin'de aşktan tasavvufa, Kürtlerin kaderinden Newroz'a, İblis'ten ontoloji ve diyalektiğe birçok alanda yeni düşünceler geliştirmiştir. Şair bir beytinde düşünceleri için "Mem u Zin"i bir vasıta kıldığını şöyle vurgulamaktadır.

Şerha xeme dil bikim fesane : İçimdeki dertleri açıklayıp efsaneleştireyim

Zine u Meme bikim behane : Zin ve Mem hikayesini buna bahane edeyim.

Xani, duru şaraba benzeyen Arapça, Farsça ve Türkçeyi bir tarafa bırakarak bu kitabı kendi dili Kürtçeyye yazmaya da şöyle değinmiştir:

Safi şemirand vexwari durdi : Saf şarabı bir yana bırakarak tortuyu içti

Manende durre Lisane Kurdi : İnci gibi dizmek için Kürt dilini tercih etti

İnaye nizam u intizame : Bu dili düzene koyup ona çekidüzen verdi

Keşaye cefa ji boy ame : Bunu yaptı ki eloğlu demesin "zaten Kürtler

Be me'rifet in, bi esl u bunyad : Köken ve yapıları itibariyle kültürsüzdürler