Marx ve Engels edebiyat ve sanat konularında ayrı birer kitap yazmadıkları gibi Lenin'in de bu konuda yazılmış bir kitabı yoktur. Ancak Marksizm tüm maddesel ve düşünsel konuları kapsayan bir dünya görüşüne dayandığı için, Lenin sanat ve edebiyatı yaptığı çözümlemelerinin ve mücadelelerinin içine katmıştır. Tolstoy, Çehov, Dürer, Beethoven, Goethe, Kant, Hegel, Gorki, Çernişevski, Zola vb. pek çok yazar, ressam, besteci ve filozof hakkında derinlemesine çözümlemeler yapmıştır. Üstelik yalnızca geçmişin büyük yazarlarını incelemle kalmamış, dünyayı daha gerçekçi tanımamızı sağlayan ikinci dereceden yazar ve sanatçıları da titizlikle ele almıştır. Çünkü Lenin'e göre hakikat olsa olsa ancak devrimci olabilir.

Edebiyat ve sanatın siyasetdışı kalamayacağı, "sanat sanat içindir" ilkesinin doğru olmadığı, sanatın insan yaşamının gelişmesine yardımcı olması gerektiği görüşünü benimseyen Lenin Edebiyat ve Sanat Üzerine adlı bu kitabında sanatı ve edebiyatı bu yönden ele alır, roman kahramanlarınu bu açıdan yorumlar. Tolstoy hakkında söylediği şu sözler, edebiyat eserlerine nasıl bakmamız gerektiğini çok güzel açıklar: "Tolstoy özgündür çünkü onun düşüncelerinin tümü, bir bütün olarak ele alındığında, bir köylü burjuva devrimi olarak bizim devrimimizin niteliklerini ortaya koyar. Bu açıdan bakıldığında Tolstoy'un düşüncelerindeki çelişkiler, devrimimiz sırasında köylü sınıfının tarihsel etkinliğinin geliştiği çelişki dolu koşulların gerçek bir aynasıdır."