Şadan ve Kalender Nuri... İstanbullu iki genç... Hüseyin Rahmi, İstanbul'u ve İstanbul yaşantısını bu iki genç üzerinden anlatıyor. Ama bu gençler "deli"... Maceraları da, konuşmaları da, hareketleri de öyle-, çünkü toplumsal kuralları, genel ahlakı, yozlaşmış sosyal ilişkileri "delicesine" sorguluyorlar. "Sorgulama" derinleştikçe gençlerin hareketli, yadırgatıcı serüveni tuhaf bir cinayetle sonlanıyor.
Hüseyin Rahmi bu romanın tefrikası sırasında "adaba muhalif neşriyat" yaptığı iddiasıyla mahkemeye çıkarılıyor. Devrin gazetelerinde yayımlanan mahkeme ile ilgili haberler de fotoğrafları ve karikatürleriyle beraber bu baskıda yer alıyor. Hüseyin Rahmi'nin savunmasında söyledikleri çarpıcı: "Bugün kirli bir top gibi mahkeme parkelerine fırlatılmak istenilen bu isim, bu ana kadar memleketin hiçbir mülevves meselesine karışmamıştır. Ve hemen kırk yıldır kafasına doldurduğu felsefeyi etrafına saçan bir mürebbi, birden bire adaba mugayir bir tavır alarak halka edepsizlik telkinine nasıl kalkışır!"