Bu eserde Bayramî Melâmîlerinden İdrîs-i Muhtefî'nin (ö. 1615) rumuzlarla tekerleyiverdiği meşhûr nutku açıklanmaktadır. Girişte gerek bu nutkun ve gerekse Türk-İslâm edebiyatı içinde manzûm ve mensûr örnekleri görülen diğer edebî şathiyelerin anlaşılabilmesi için ehlullaha ait remizlerin kaynakları üzerinde durulmuştur.

Böyle bir çalışmada; biricik vücûdun sıfatlar âlemindeki seyrini, yani "gerçek insan"da gizli olan vücûd bilgisinin, mânevî sûrete ve hayâle büründüğü "beş hazret"in içindeki katmanların "misâl/melekût/rüyâ/hayâl" gibi isimlerle dillendirilen ilâhî tasavvur ve tahayyül âlemlerinin iç yüzünü açıklama gereği vardı. Ehlullah rüyâlarını nazma çekmiş ve örtmüştü. Bizim de rüyâlarımızın tâbire ihtiyacı vardı. Bu eser misâl âleminden dünyaya indirilen mânâyı anlamak ve irfân peşinde koşturan samimi yolculara anahtarlar vermek için yazıldı. Bu bakımdan Bir Mektebe Uğradım kitabı için Rüyâ Şiirinin Anahtarı yahut Misâl (masal, mesel) Âlemine Giriş Bilgisi de diyebilirsiniz. Bu anahtarlar hiç şüphesiz hilkatimizle ilgili kilidi de çözecektir.

Gizli İdrîs bu nutkunda anadilimizi bir mânâ ve aşk dili haline getiren Türkmen Yûnus'un izinden giderek bize ötelerden haberler fısıldamaktadır, vesselâm.