GİRİŞ
Franchise sistemi, özellikle 1970'li yıllardan sonra işletmelerin mal ve hizmet pazarlamasında ortaya çıkan güçlükleri aşmak, pazar paylarını arttırmak ve pazarlama maliyetlerini azaltmak amacıyla başvurdukları bir ticari ilişki şeklidir. Franchise, Fransızcada serbest bırakmak anlamına gelen "affranchir" sözcüğünden türetilmiş İngilizce bir kelimedir ve sözlük anlamı "imtiyaz"dır.

Franchise sistemi, ilk olarak Amerika Birleşik Devletleri'nde ortaya çıkmış ve ülkede geniş bir uygulama alanı bulmuştur. Franchise kavramı, daha sonra diğer ülkelerde de kullanılmıştır ancak bu kavram kendi dillerine çevrilmemiştir, aynı şekilde "franchise" veya "franchising" olarak kullanılmıştır.

Franchise sistemi, çeşitli iş alanlarında bir pazarlama ve dağıtım yöntemi olarak kullanılmaktadır. Bunlara örnek olarak; gıda, tekstil, konfeksiyon, mobilya, mutfak, banyo, bilgisayar, büro malzemeleri, inşaat malzemeleri, spor, eğitim, emlakçılık, temizlik, araba yıkama ve bakımı, kiralama, otopark hizmetleri, otel ve motel işletmeciliği, baskı, fotokopi, zayıflama, kozmetik, kuru temizleme gibi işler verilebilir.

İlk olarak Amerika Birleşik Devletleri'nde ortaya çıkmış olan franchise sistemi, 1960'larda yayılmaya başladı. Franchise sistemini başarıyla kullanan şirketlerden olan McDonald?s, 1953'te franchise vermeye başladı ve önce Amerika Birleşik Devletleri'nin dört bir köşesine, daha sonra da dünyaya yayılan bir zincir yarattı. Coca Cola ise 1899'da 600 sözcükten oluşan bir franchise anlaşması ile işe başladı. İlk kapsamlı franchise anlaşmasını yapan Isaac Singer ise, 1851'de dikiş makinesini icat ettiğinde hem üretim yapacak parası yoktu, hem de, makinenin nasıl kullanılacağını kimse bilmediği için alıcısı yoktu. Singer, franchise vererek iki sorunu birden çözdü, parayı satıcılardan topladı, onlara bölgesel satış hakkı verdi, onlar da müşterileri eğitip sattılar. Bu parlak fikir beğenilip çok taklit edildiği için Singer, franchise sistemini kullanan ilk şirket olarak bilinmektedir.

Franchise sistemi, Türkiye'de 1970 ve 1980'lerde bayilik sistemleri olarak otomobil, beyaz eşya ve kozmetik sektörlerinde kullanılmıştır. 24 Ocak 1980 kararlarıyla bürokratik engellerin kalkmasıyla, Türkiye yabancı yatırımcılar için cazip bir pazar haline gelmiş ve yabancı firmalar, marka adlarını ve işletme yöntemlerini kullanma haklarını, yerel pazar koşullarını daha iyi bilen Türk yatırımcılara franchise olarak vermeye başlamışlardır. İşletme franchisingi ise ilk olarak 1986 yılında McDonalds ile Türkiye pazarına girmiştir. Daha sonra Nectar Beauty Shop, Wimpy, Wendy's, Kentucky Fried Chicken, Pizza Hut, Benetton gibi tanınmış yabancı firmalar Türkiye pazarına girmişlerdir. Türkiye'ye fast-food ile giren ve özellikle hizmet sektöründe büyük ilgi ile karşılaşan franchise sistemi, özellikle son yıllarda çok hızlı bir biçimde yaygınlaşmaya başlamıştır. Günümüzde, Türkiye pazarında faaliyet gösteren 1800'den fazla yerli-yabancı franchise markası ile Türkiye sayıca tüm Avrupa ülkelerinin önüne geçmiş bulunmaktadır....